Đối với các đô thị lớn, việc bảo tồn các di sản văn hóa trong quá trình phát triển luôn luôn là vấn đề nan giải. Với Hà Nội, bởi bề dày văn hiến nghìn năm, điều này càng trở nên cấp thiết.

Hà Nội ngày nay có diện tích hơn 3.300 km2, dân số 6,5 triệu người. Nhưng điều đáng chú ý là Hà Nội còn là một Thủ đô có đặc trưng văn hóa hiếm có với mật độ văn hóa đậm đặc cả vật thể và phi vật thể.

Ưu tiên không gian xanh, không gian văn hóa

Theo thống kê chưa đầy đủ, Hà Nội có trên 1.500 di tích lịch sử, văn hóa; hơn 1.200 làng nghề truyền thống; hàng trăm lễ hội... Đó là chưa kể kho tàng về văn học nghệ thuật, trang phục, lối sống...

Đây là những yếu tố góp phần lôi cuốn nhiều du khách đến với Hà Nội ngàn năm văn hiến, nhưng đây cũng chính là thách thức rất lớn của các nhà quy hoạch khi xây dựng đồ án Quy hoạch Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Theo quy hoạch, cấu trúc đô thị Hà Nội trong tương lai sẽ được xây dựng dựa trên các yếu tố phát triển bền vững là kết hợp nối mạng đa cực, đa trung tâm, đa tầng bậc.

Như vậy, Hà Nội  sẽ bao gồm đô thị hạt nhân và 5 đô thị vệ tinh xung quanh. Trong đó Thành phố lõi lịch sử được kiểm soát bảo tồn nghiêm ngặt các di sản văn hoá Thăng Long cổ và lối sống truyền thống người Hà Nội.

Theo phương án này, phía Bắc có Sóc Sơn, phía Nam có Phú Minh, Phú Sơn, phía Tây có Sơn Tây, Hòa Lạc, Xuân Mai… 

Theo quy hoạch đến năm 2050, Hà Nội sẽ có khoảng 10,8 triệu dân, trong đó có 2,9 triệu dân làm nông nghiệp, nghĩa là dân số nông nghiệp sẽ giảm dần. 5 "vệ tinh" sẽ phát triển các ngành công nghiệp để hỗ trợ phát triển kinh tế.  Bằng việc phát triển đồng bộ cơ sở sản xuất, nhà ở, công trình công cộng, các vệ tinh này sẽ chia sẻ với thành phố trung tâm các gánh nặng, giảm các sức ép với “khu vực lõi".

Việc phát triển các đô thị sinh thái sẽ có tác dụng hỗ trợ phát triển “tam nông” và tạo quỹ đất xanh, tránh đô thị hóa.

Về “Hành lang xanh” bao gồm khu vực sông Tích và sông Đáy, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo phát triển theo tỷ lệ 70/30, trong đó 70 là diện tích phát triển cây xanh, 30 là diện tích dành để phát triển đô thị.

Với tiêu chí quy hoạch là: Xanh-Văn hiến-Văn minh-Hiện đại, yếu tố không gian xanh, không gian văn hoá, bảo tồn di sản đã giành được phần ưu tiên.

Hài hòa quy hoạch và bảo tồn di sản

Đó là mục tiêu của đồ án Quy hoạch Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Thực tế từ trước đến nay người ta quan tâm nhiều đến việc quy hoạch chứ chưa thực sự chú ý đến thực hiện những thứ nằm trên quy hoạch đó. Điều này cần được khắc phục nếu muốn Hà Nội thực sự phát huy được các giá trị nghìn năm văn hiến cho hiện tại và tương lai.

Tại cuộc tọa đàm về qui hoạch và bảo tồn di sản văn hóa ở Thủ đô Hà Nội mới đây, ông Nguyễn Văn Sơn - Giám đốc Trung tâm Cổ Loa - Thành cổ Hà Nội nhấn mạnh, việc bảo tồn di sản văn hoá vật thể ở Hà Nội phải song hành với việc bảo tồn cảnh quan nếu không sẽ làm mất "cảm xúc" về khu di tích và phải có những qui định rõ ràng đối với việc bảo tồn di sản.

Ông Nguyễn Văn Sơn nêu những khó khăn đối với việc bảo tồn di sản Hoàng Thành Thăng Long Hà Nội. Việc bảo tồn khu di tích được Chính phủ ưu tiên quan tâm từ nhiều năm nay song vẫn còn gặp nhiều khó khăn như khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều, các mạch nước ngầm trong lòng đất có di tích. Hiện Trung tâm đang trưng cầu ý kiến chuyên gia trong và ngoài nước để bảo tồn.

Sự phát triển của kinh tế thị trường đã và đang là sức ép cho việc bảo tồn di sản ở Hà Nội, nhất là ở khu phố cổ và khu phố cũ. Đó là điều mà bà Đỗ Tú Lan - Phó Cục trưởng Cục Phát triển đô thị - Bộ Xây dựng trăn trở. Việc bảo tồn, khu 36 phố phường cũng gặp nhiều khó khăn do điều kiện sinh sống của cư dân nơi đây, do đó việc bảo tồn cần gắn với nâng cao đời sống dân cư.

Ở một khía cạnh khác, các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử lại khẳng định, bảo tồn phải có chọn lọc. Nhà văn Hoàng Quốc Hải lưu ý những nhà quy hoạch rằng quanh khu vực Hồ Hoàn Kiếm tập trung rất nhiều vấn đề kiến trúc và văn hóa cần phải bảo tồn, và việc lựa chọn là cần thiết.

Còn PGS.TS Phạm Xanh (Khoa lịch sử ĐH KHXH&NV - Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, bảo tồn và phát triển luôn luôn có sự mâu thuẫn, nhưng chúng ta đã có Luật di sản, cứ chiếu theo đó mà làm...

Theo ông  Phạm Quang Long- Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Nội, quy hoạch bảo tồn di sản văn hoá là vấn đề rất lớn, không thể giải quyết một sớm một chiều. Song, nếu có những người  thực sự hiểu về di sản, có sự nỗ lực, tâm huyết và trách nhiệm của tất cả các bên liên quan, bài toán giữa quy hoạch và bảo tồn sẽ có lời giải.

Theo chinhphu