Phố Tạ Hiện ngày nay:
Phố Tạ Hiện dài trên hai trăm mét thực tế do mấy đoạn phố cũ gộp lại thành một phố dài, thời Pháp gọi là phố Géraud.
Ngõ Quảng Lạc, có tên thế vì trong ngõ có rạp Quảng Lạc hát tuồng cổ. Đó là một ngõ chật hẹp lọt vào giữa hai bên tường của hai ngôi nhà cao lâu lớn và sâu của phố Hàng Buồm; dọc tường có trổ cửa sau của những lớp nhà phụ thuộc bên trong lấy lối đi ra đường của những gia đình ngụ tại đó. ( Từ Hàng Buồm đến ngã ba Sầm Công ( ngõ Lương Ngọc Quyến) có ở bên số lẻ 1-3; số chẵn từ 2-10).
Rạp hát Quảng Lạc ở quãng giữa ngõ về phía bên phải; từ rạp hát đến hết ngõ, tức là ngã tư phố Galet ( Lương Ngọc Quyến) có độ trên mươi gian nhà đều là nhà nhỏ hẹp một tầng cũ kỹ lụp xụp chật chội bẩn thỉu. Những nhà bên dưới rạp Quảng Lạc đều mở cửa hàng ăn uống giải khát phục vụ khách xem hát hoặc đi chơi đêm. Chủ nhà hàng hầu hết là khách trú; họ bán bia nước chanh chè ẩm...; họ bán cháo, phở, vằn thắn. Cửa hàng chật chội, lò bếp nấu nướng ở ngay cạnh cửa ra vào.
Đối diện rạp Quảng Lạc là một ngã ba, một ngõ hẻm nữa, gọi là ngõ Sầm Công đa số cũng là người Tàu nghèo khổ hoặc mới di cư sang Việt Nam chưa có vốn liếng, hoặc có những người đã từng làm ăn khá giả sau bị thất bại. Họ làm đủ mọi nghề: phu khuân vác cho các nhà buôn xuất nhập khẩu ở mấy phố Hàng Buồm, Đào Duy Từ, làm công trong các hiệu khách, bán hàng rong, thịt quay, bánh bao, bán các thứ chè vừng đen, chè khoai, bánh rán, xê cấu đi các phố. Dọc hai bên ngõ Sầm Công có khoảng trên chục số nhà ( từ số 12 đến số 18 và từ số 5 đến số 25) nhà nào cũng nhỏ bé chật hẹp, còn thì là tường của các nhà bên phố c hính hoặc cửa sau của mấy kho hàng lớn
Ngõ Sầm Công được nhiều người Hà Nội nghe nói đến hoặc có biết là ở chỗ đó nhưng ít người dám đặt chân đến, họ không dám đi ngang qua sợ mang tiếng vì ngõ này có nhiều nhà thổ.
Đoạn dưới phố từ ngã tư Lương Ngọc Quyến đến Hàng Bạc, thuộc đất thôn cũ Hài Tượng, là lòng cũ một hồ rộng đã bị lấp và một thời gian dài nơi đây hãy còn là một bãi cỏ hoang. Quãng này có vài ba ngôi nhà làm từ lâu nhỏ bé một tầng, mấy ngôi nhà hai tầng đã cũ xây từ những năm 1920, còn những ngôi nhà cao rộng là làm sau đó nhiều năm. Cuối phố bên dãy số lẻ là khoảng tường dài mặt bên của rạp hát Chuông Vàng.
Đoạn cuối phố không phải là chỗ buôn bán. Những cửa hàng mở ra đây là thuộc thời kỳ sau, chủ yếu là trong những năm tạm chiếm, người về thành đông, nhà cửa hiếm hoi, họ phải kiếm ăn bằng buôn bán nhỏ.
Ngõ Hài Tượng dài một trăm sáu mươi mét, chỗ trước kia là một xóm nhỏ ở cạnh một cái hồ nông đầy rác, sau được lấp đi. Lối đi từ phố Tạ Hiện vào trong ngõ bắt đầu hai bên là hai ngôi nhà một tầng nhỏ cũ ( số 22 và 24) chứng tỏ bên trong là một xóm cũ mới cải tạo lại, vì đi sâu không kể liên tiếp một bên là ba bốn cổng sau khá to rộng của mấy ngôi nhà lớn bên Hàng Bạc ( như cổng sau nhà Chân Hưng với lớp nhà trong cũng khá lớn); một bên là bức tường của ngôi đình Hài Tượng, có cổng bên ( số 16) còn cổng trước quay ra phố Tạ Hiện, trong cùng mới có một dãy nhà hai tầng nhiều gian được xây trên bãi cỏ trống vào những năm đầu 1940.
Đình Hài Tượng là của người gốc làng Long lâm ( Chẩm Giữa) lập nghiệp ở vùng này.
Ý nghĩa tên phố:
Một điều thú vị là cái tên Tạ Hiện không hiểu vì lý do gì lại được đọc chệnh thành Tạ Hiền nên trên con phố này, người ta bắt gặp các biển hiệu đề lẫn lộn cả Tạ Hiền và Tạ Hiện. Theo Từ điển đường phố Hà Nội thì con phố này được đặt theo tên Tạ Quang Hiện (1841 - 87/93), thủ lĩnh phong trào Cần vương chống Pháp ở Thái Bình, Nam Định. Ông đã cùng Lưu Vĩnh Phúc dẹp quân Cờ vàng, góp phần quan trọng vào việc xây dựng lực lượng kháng chiến ở đồng bằng.
Vị trí phố Tạ Hiện trên bản đồ xưa ( bản đồ năm 1936 ):
Phố Tạ Hiện năm 1930
Hiện trạng mặt bằng phố Tạ Hiện năm 1989
Năm 1989
Nhà cổ trong phố này còn một nhà: Nhà 14
Nhà cũ có nhũng số nhà sau: 7,9,11,13,15,17,19,21,23,25,27 ( cùng một dẫy nhà); 33,35,39)
Hình ảnh phố Tạ Hiện xưa và những ngôi nhà có giá trị lịch sử và kiến trúc:
( Theo kết quả đánh giá của Viện nghiên cứu Kiến trúc-BXD năm 1989)
Nhà số 14 (Năm 1989) ( Năm 2009 )
Nhà số 7 đến 27 ( Năm 1989) ( 2009 )
Nhà số 33 (Năm 1989) ( Nâm 2009 )
Nhà số 35 (Năm 1989) ( Năm 2009 )
Nhà số 39 ( năm 2009 ) Rạp Chuông Vàng
Rạp Chuông Vàng
Vị trí phố Tạ Hiện trên bản đồ (Bản đồ du lịch năm 2009)
Vị trí phố Tạ Hiện với các phố lân cận
Phố Tạ Hiện nhìn từ vệ tinh (mặt bằng mái nhà)
Mặt bằng các thửa đất(các nhà ống) trên phố Tạ Hiện
|