Những kinh nghiệm bảo tồn phố cổ của Ý đã được đưa ra tại Hội thảo về phát huy giá trị và bảo tồn nhà cổ trong khu phố cổ Hà Nội, để Hà Nội học hỏi, áp dụng.

Hội thảo này vừa diễn ra tại Trung tâm Thông tin Di sản phố cổ Hà Nội (28 Hàng Buồm, Hà Nội), do Đại sứ quán Italy tại Việt Nam và UBND quận Hoàn Kiếm, Hà Nội tổ chức nhằm tìm ra những phương án tốt nhất bảo tồn phố cổ, để tương lai Hà Nội không phải xây những khu phố “giả cổ”.  

Khó vẫn phải làm!

Tham gia buổi hội thảo có ông Cesare Bieller - Trưởng phòng Chính trị và Văn hóa Đại sứ quán Ý tại Hà Nội, TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm - nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc Hà Nội cùng đại diện Ban Quản lý phố cổ Hà Nội, Thanh tra Xây dựng TP Hà Nội, Phòng Quản lý đô thị TP Hà Nội…

Các chuyên gia đều nhấn mạnh rằng: Phố cổ vẫn là trái tim của Hà Nội, là đặc điểm riêng để phân biệt Hà Nội với các thành phố khác trên thế giới và cũng là địa chỉ du lịch hấp dẫn nhất với du khách. Vì thế, TS-KTS Đào Ngọc Nghiêm khẳng định, việc bảo tồn phố cổ phải là một trong 11 nhiệm vụ của Thủ đô Hà Nội mở rộng.

Ông Cesare Bieller - Trưởng phòng Chính trị và Văn hóa Đại sứ quán Italy tại Hà Nội còn nhấn mạnh rằng: "Cứ mỗi lần tôi trở lại Việt Nam là lại thấy có một vài ngôi nhà cổ trong khu phố cổ bị đập đi để xây mới. Nếu người Hà Nội không ý thức bảo tồn nhà cổ thì 20 năm nữa sẽ phải xây lại những khu phố giả cổ  ở ngoại thành". Và du khách khi đến Hà Nội không phải để ngắm những khu phố giả cổ như vậy! Tại hội thảo, ông cũng trình bày những kinh nghiệm bảo tồn khu phố cổ tại thành phố Genova (Ý). Sau 20 năm phục hồi, những ngôi nhà cổ tại TP này không chỉ có giá trị hơn về mặt văn hóa mà còn có giá trị về kinh tế.

Quá trình bảo tồn phố cổ Hà Nội phải tôn trọng hai yếu tố, một mặt là bảo tồn từng ngôi nhà theo đúng giá trị của nó và mặt khác là sự kết hợp tổng thể cả khu phố để phản ánh cả một thời đại phát triển.  Những ngôi nhà cải tạo mới vẫn  phải giữ  được cảnh quan chung của khu phố cổ, hài hòa với những ngôi nhà có giá trị đang được tiếp tục bảo tồn. Cái mới phải cải tạo theo phong cách cổ, nhưng vẫn cần đảm bảo sinh hoạt hiện đại.

Thêm vào đó, theo số liệu của Ban Quản lý khu phố cổ, hiện thành phố có gần 1.100 ngôi nhà có giá trị cần phải trùng tu, sửa chữa với khoảng 15.000 hộ gia đình sinh sống. Trong số các công trình nhà ở phố cổ có trên 20% nhà mới; 63,1% nhà xuống cấp; 11,7% nhà hư hỏng; 5,1% nhà không đủ điều kiện sinh sống.

Thực tế này càng đặt ra khó khăn rất lớn cho việc bảo tồn phố cổ Hà Nội song khó vẫn phải làm! Đây cũng là ý kiến chung của các chuyên gia và những người tham dự hội thảo.

Một số phương án cải tạo phố cổ

Hội thảo không chỉ bàn bạc mà còn đưa ra những gợi ý cải tạo những ngôi nhà cổ sao cho không mất đi nét cổ, những hướng dẫn về bảng biển quảng cáo trong phố cổ và cả những gợi ý về các loại cửa ra vào… Bên cạnh đó, hội thảo còn thảo luận những chủ đề rất thiết thực như quy định về việc kinh doanh buôn bán trong khu phố cổ.

KTS Đào Ngọc Nghiêm cho rằng khu phố cổ có giá trị đồng bộ cả về kinh tế, văn hóa, xã hội, không gian cấu trúc đô thị. Do vậy việc bảo tồn phải tuân theo nguyên tắc bảo tồn và quản lý phát triển. Cụ thể như: bảo tồn không gian phải giữ nguyên mạng đường, không mở rộng, không tôn đường cao lên; bảo tồn tôn tạo các công trình di tích, các nhà ở có giá trị về văn hóa, kiến trúc, lịch sử cấp thành phố, quốc gia; nâng cao chất lượng sống bằng hình thức giãn dân, hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật; xử lý rác thải, hệ thống thoát nước…

Ban quản lý phố cổ Hà Nội cũng đã đưa ra một số khuyến nghị về kiến trúc xây dựng nhà mới theo lối kiến trúc cổ. Theo đó, người dân khi cải tạo hay xây mới, nên thiết kế mặt theo kiểu nhà truyền thống. Màu sơn nhẹ như vàng, trắng; không dùng màu sẫm, nóng; vật liệu xây dựng phải phù hợp với khí hậu nóng ẩm đặc trưng của VN; sử dụng ngói vảy cá, ngói tây. Đặc biệt, các loại biển bảng quảng cáo cần làm đơn giản, không che khuất mặt đứng của ban công, cửa sổ, mái đua, không vượt quá 80cm. Biển quảng cáo ở tầng một không được che khuất tầng 2, biển trên gác chỉ gắn lên tường chứ không để lên ban công. Ngoài ra, một sô quy định cũ vẫn được áp dụng như chiều cao công trình không được quá 12m đối với những nhà mặt phố. Tuy nhiên, những phương án của Ban quản lý Phổ cố mới chỉ dừng lại ở việc cải tạo mặt tiền của những ngôi nhà cổ hay những ngôi nhà xây mới theo lối cổ. Trong khi đó, thực tế là, giá trị của một công trình kiến trúc không chỉ ở mặt tiền!

Vấn đề cải tạo trùng tu phố cổ đã được bàn đi bàn lại rất nhiều lần vơi sự tham gia góp ý, tư vấn của hơn 20 quốc gia trên thế giới song vẫn chưa thể đi đến hồi kết/

Quỳnh Chi- (LĐO)